Yanlış ve yetersiz beslenme sonucunda vücudumuzdaki birçok sistem kötü etkilenmekle birlikte serbest radikal oluşumu da artmaktadır. Serbest radikaller, son yörüngesinde bir ya da daha fazla eşlenmemiş elektron bulunduran atom veya moleküllerdir. Serbest radikaller organizmada meydana gelen oksidasyon ve redüksiyon reaksiyonları sırasında oluştuğu gibi çevre kirliliği, alkol ve sigara kullanımı, UV ışınları gibi çeşitli dış kaynaklı etkenlerin etkisiyle de oluşabilirler.
Serbest radikal kaynaklarının artışı, insan vücudunda bulunan karbonhidratların, yağların, proteinlerin ve DNA’nın zarar görmesine yol açarak oksidasyona neden olabilmektedir. Ayrıca bu kaynakların artışı ile vücudumuzdaki birçok sistem kötü etkilenmekte ve çeşitli hastalıklar artmaktadır. Serbest radikal seviyeleri ile ilgili olan bu hastalıkların önlenebilmesi için oksidan maddeler ile antioksidanların dengede olması gerekir.
Peki ‘Antioksidan nedir? Ne işe yarar? Antioksidan içeren besinler nelerdir?’
Antioksidanlar vücudumuzda serbest radikallerin zararlı etkilerini azaltan veya ortadan kaldıran ve hücre hasarını engelleyebilen bileşiklerdir. Antioksidanlar vücut tarafından doğal olarak üretilebildiği gibi dışarıdan ilave olarak da alınabilirler.
Dengeli beslenme ve yeterli miktarda antioksidan alımı ile serbest radikallerin olumsuz etkilerinden kurtulmak mümkündür. Oksidasyon kaynaklı hastalıkların görülme riskini azaltmak ve daha kaliteli bir yaşam için antioksidanlar önemli bir savunma mekanizması olarak tavsiye edilebilir.
Antioksidan sistemimizi güçlendiren en önemli faktörlerden birisi de yediğimiz gıdalardır. Antioksidan miktarı fazla olan besinler ile beslenmek vücudumuzun oksidanlara karşı direncinde ve serbest radikal oluşumunu engellemekte önemli rol oynamaktadır.
Antioksidan gıdalara; domates, üzüm, kivi, kızılcık, kabak sarımsak, kayısı, çay, kiraz, zerdeçal, elma, soğan, karabiber gibi gıdalar örnek verilebilir.
Tokoferoller, fenolik bileşikler, askorbik asit ve karotenoidler gıdalardaki en önemli antioksidan bileşenlerdir. Bunların dışında ürik asit, hemoglobin, transferin, miyoglobin, laktoferrin, ferritin, melatonin, glutatyon, metiyonin ve bilirubin gibi moleküller de gıdalarda var olan antioksidan özelliğe sahip kimyasallardır. (1)
Antioksidan Özellikteki Bazı Önemli Gıdalar ve Özellikleri
- Çay (Camellia sinensis): İçerdiği flavonoidlerden dolayı antioksidan özelliğe sahiptir. Demleme ile suya geçen antioksidanlar tüketildiğinde antioksidan özellik gösterirler. Kalp krizi, koroner kalp hastalıkları, bazı kanserler ve karaciğer rahatsızlıkları riskini azaltan antioksidan özelliği taşırlar. Çay ile ilgili daha ayrıntılı yazıya buradan ulaşabilirsiniz.
- İncir (Ficus carica L.): İçerdiği polifenoller ve antosiyaninlerden dolayı antioksidan özelliğe sahiptir.
- Kayısı (Prunus armeniaca): İçerdiği farklı mineral (Na, K, P, Mg) ve antioksidanlar (likopen, β-karoten, A ve E vitamini) bakımından beslenmede önemlidir.
- Elma (Malus domestica): Polifenoller kuvvetli antioksidanlar olarak bilinir ve elmalar özellikle flavonoid ve fenolik asitler bakımından zengindir. Kanser, kalp-damar hastalıkları, bağışıklık sistemi hasarı, astım ve diyabet gibi hastalıkların riskini azaltan aktioksidan özelliktedir. Elmayı kabuğuyla tüketmemiz gerektiğini biliyor muydunuz? Cevabınız hayır ise, ‘Elmayı Kabuğuyla Tüketin!’ yazımızı mutlaka okuyun.
- Üzüm (Vitis vinifera): Üzüm içerdiği resveratrol ile koroner kalp hastalıkları riskini azaltan ve kanser hücrelerinin oluşumunu engelleyen güçlü bir antioksidan özelliği taşımaktadır.
- Kiraz (Prunus avium): İçerdiği melatoninden dolayı antioksidan özelliğe sahiptir.
- Karabiber (Piper nigrum ): İçerdiği fenolik amidler ve flavonidler ile güçlü bir antioksidan özellik gösterirler.
KAYNAKLAR
- Kaur C, Kapoor HC. Antioxidants İn Fruits And Vegetables – The Millennium’s Health. International Journal of Food Science and Technology 2001; 36: 703-725
- MAE Vet Fak Derg, 1 (1): 65-76, 2016
- Mehmetoğlu İ, Ünlü CM, Gökçe R, Kurban S. (2005) Çay, baharat ve bitki kaynaklı bazı gıda maddelerinin flavonoid içerikleri ve antioksidan özellikleri. Türkiye Klinikleri Dergisi 25:407-411.
- Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2014; 11(1): 25 – 30
- Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi: 2016; 5(1)
- Yılmaz İ. Antioksidan İçeren Bazı Gıdalar ve Oksidatif Stres. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2010;17(2); 143-153