Etin beslenmemizde büyük bir paya sahip olduğunu ve olmazsa olmazımız olan protein kaynaklarımızdan biri olduğunu hepimiz biliriz. Proteinler; aminoasit denilen çok sayıda birimlerden oluşmuştur. Hücre yapısının temel organik maddesidir. Hücre ve canlı organizmaların organizasyonunda hayati öneme sahiptir. Aynı zamanda büyüme ve gelişme için de oldukça elzemdir. Peki bu protein kaynağının yerine alternatif olarak yapay et koymayı düşündünüz mü hiç?
Dünya nüfus artış hızıyla birlikte ileriki yıllarda protein kaynaklarına ulaşmamızın zorlaşacağı öngörülmektedir. Bu da bilim insanlarımızı gıda alternatiflerini ve alternatif protein kaynaklarını araştırmaya yönlendirmiştir.
Peki nedir bu alternatif protein kaynakları?
Yenilebilir algler, böcekler, mikrobiyal proteinler ve yağlar, bitkisiz proteinler kullanılarak yapılan etsiz et ürünleri, in vitro yani yapay et, sütsüz vegan peynir ve biyofermantasyon ile üretilen diğer ürünlerdir. Bu yazımda sizlere alternatif bir protein kaynağı olan yapay etten bahsetmek istiyorum.
Yapay et üretiminin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması konusunda pek çok etkenler vardır. Bunlardan bazıları;
- Hayvansal üretim kaynaklı sera gazlarının özellikle metan gazının azaltılarak küresel ısınmasının önlenmesine katkı sağlaması
- Sürdürülebilir tarımsal üretim ve kaynakların etkin kullanımı
- Hayvanların kesilme gerekliliğinin ortadan kaldırılması
- Gıda güvenliği
- İnsanların protein ihtiyacının sağlanmasıdır.
Yapay etin birçok olumlu yönleri olmasının yanı sıra bileşim ve besin değerleri gibi oldukça önem arz eden tüketici görüşleri, tercih edilebilirlik, maliyet, gıda endüstrisine olası etkileri ve farklı dini inanışlar açısından önemi gibi birçok konu daha açıklığa kavuşturulamamıştır.
Bilim insanları, yapay et konusunda 2 alternatif et üzerinde çalışmaktadır. Bunlar; laboratuvarda üretilen kültürlenmiş et ve bitkisel kaynaklı etlerdir. Aynı zamanda piyasada bazı küf mantarlarından ve böcek proteininden üretilmiş et ürünleri de mevcuttur. Bitkisel kaynaklı ette (plant based meat) hayvansal ve diğer proteinler, çeşitli bitkilerden oluşturulmaktadır. Hücresel kaynaklı et (cell based meat) ise doku mühendisliği teknolojisinden yararlanılarak ilgili hayvandan biyopsi alınarak hücre üretilmesidir.
Laboratuvarda Et Üretimi-Yapay et
Yapay et diğer bir adıyla in vitro et; hayvan kas kök hücresinden alınan hücrelerin uygun sıcaklık, uygun besiyeri, hormonlar ve büyüme faktörleri ile önce yenilebilir olgun kas hücrelerine ve sonrasında ise daha büyük kas dokularına dönüştürülmesi sonucunda oluşturulan alternatif bir protein kaynağıdır.
Sonsuz miktarda et yetiştirebilmek için sadece bir hücre kullanılabilir bilgisi yanlıştır. Çünkü, her hücrenin belirli bir sayıda bölünüp yaşlanması ve ölümü söz konusudur.
Hücrelerin laboratuvar koşulları altında yaşayabilmeleri veya çoğalabilmeleri için besiyerlerinin oluşturulması oldukça önem arz etmektedir.
Besiyerleri, hücrelerin normal metabolik aktivitelerini yerine getirebilmeleri için gerekli ortam koşullarını sağlayan özel besleyici solüsyonlardır. Bu besiyerlerinin içerisinde hücreye gerekli birçok bileşen bulunur. Bunlardan bazıları; aminoasitler, yağ asitleri, karbonhidratlar, vitaminler, mineraller, iyonlar, enzimler ve hormonlardır. Bu bileşenler henüz suni olarak istenen özelliklerde üretilemediği için besleyici bir sıvı olan FBS (Fetal Bovine Serum- Buzağı Cenin Serumu) kullanılarak hazırlanmaktadır.
Yapay et nasıl üretilir? Yapay etin üretim süreci nasıldır?
- Yaşayan hayvandan biyopsi yoluyla kas dokusu alınarak doku parçasından kök hücreler elde edilir.
- Kök hücreler hücre ortamında çoğaltılır. Kök hücreler de bir araya gelerek kas liflerini oluşturur.
- Kas liflerinin protein içeriği ve dokusunun artırılması amacıyla kas liflerine sürekli egzersizler yaptırılır.
- Kas dokusu zamanla et parçasına dönüşür.
- Elde edilen bu organik madde, hayvansal protein açısından zengin olsa da görünüş, renk ve tat gibi bazı duyusal analiz özellikleri açısından yetersiz olduğu için son ürüne boya maddeleri, besin destekleri ve çeşni maddeleri eklenir.
- Bu aşamalardan sonra yapay et kullanıma hazır hale gelir.
Peki siz yapay ete hazır mısınız?
KAYNAKLAR
- Helal ve Etik Araşt. Derg. / J. Halal & Ethical Res. 2 (2): 85-100, 2020. 92 ALTERNATİF PROTEİN KAYNAKLARINDAN YAPAY ET ÜRETİMİ KAVRAMINA ELEŞTİREL BİR BAKIŞ Hasan YETİM, İsmail Hakkı TEKİNER
- Akademik Gıda 18(2) (2020) 209-216, DOI: 10.24323/akademik-gida.758840 Ece Sürek, Pınar Uzun
- Candoğan, K., Özdemir, G. (2021). Sürdürülebilir et üretimi için yenilikçi yaklaşımlar. GIDA (2021) 46(2) 408- 427 doi: 10.15237/gida. GD20137.
- Tübitak Bilim Dergisi 2011, Özlem Kılıç Ekici