Ülkemizde her yörenin kendi havasının ve toprağının özelliklerine göre yetişen birçok farklı ot çeşidi mevcuttur. Kimisi sadece lezzetleri bakımından tüketilirken kimisi kozmetik, alternatif tıp gibi alanlarda ön plana çıkmıştır. Bu yazımızda hem sağlık hem lezzet açısından önemli bir yeri olan kaldirik otunu anlatmak istedik. Yazımızın içerisinde Karadeniz yöresinde yetişen kaldirik otunun faydaları, besin içeriği ve kullanım alanlarına değindik.
Kaldirik Otunun Faydaları
Kaldirik Otu Nedir?
Boraginaceae (Hodangiller) familyasına ait bilimsel adı Trachystemon orientalis (L.) G. Don olan bitki halk arasında burğ, tamara, zılbıt, kalduruk, godani, mancar otu gibi isimlerle bilinmektedir. Bitki nemli ve gölgeli alanları sevdiği için anavatanı Karadeniz bölgesidir. Türkiye’nin kuzey kıyılarında 50-1000 m yüksekliklerine kadar yetişmektedir. Kök sapı siyahımsı ve 6-10 cm boyutlarında değişirken, gövdesi 25-50 cm boyunda ve dik yapıdadır. Bitki üzerinde yapılan morfolojik çalışmalarda bitkinin çok yıllık köklere sahip olduğu tespit edilmiştir. Kaldirik bitkisinin yaprakları, çiçek dalları ve rizomları tüketilebilir.
Kaldirik Otu Besin Değerleri
Toprak üstü kısmı incelendiğinde kimyasal içerik olarak uçucu yağlar, nitrat tuzları, tanen ve saponin tespit edilmiştir. Birçok faydası bulunan kaldirik bitkisinin bileşen içeriğine baktığımızda; protein, azot, yağ, karbonhidrat, lif, demir, fosfor, kalsiyum, potasyum, magnezyum, sodyum, çinko, C vitamini, tiamin, L-askorbik asit, riboflavin, niasin, A vitamini ve beta karoten bakımından zengin olduğunu söyleyebiliriz.
Kaldirik Otunun Faydaları
Bitkinin çeşitli terapötik etkileri olduğu için hem tıp alanında hem de halk arasında kullanımı ve tüketimi yaygındır. Kaldirik otunun faydaları şu şekildedir:
- Kaldirik otunun yaprak kısımları yara ve kesiklerin iyileştirilmesinde etkilidir. Toprağın üzerinde bulunan kısımları ise kaşıntı ve iltihaplı yaraların tedavisinde kullanılmaktadır.
- Bitkiden dekoksiyon hazırlanması ile böbrek taşı ve kumunun düşürülmesine yardımcı olur.
- Kabızlık giderici olarak kullanılmaktadır.
- Aynı zamanda balgam söktürücü özelliği ile öksürüğe iyi gelir. İdrar söktürücü ve ödem atıcı özelliği de vardır.
- İçerisinde bulunan kalsiyum sayesinde kemik sağlığını olumlu yönde etkiler.
- Yine içinde bulunan potasyum sayesinde tansiyonu dengeler ve kalp damar sağlığını korur.
- Alternatif tıpta olduğu kadar kozmetikte de kullanılmaktadır. Tohumundan elde edilmiş yağların çatlaklar, sivilce lekeleri, yaralar gibi birçok cilt probleminde kullanımı vardır.
Kaldirik Otu Nasıl Tüketilir?
Bitkinin tanımında da bahsettiğimiz gibi tüketime uygun olan kısımlarından yaprakları, çiçek sapları, kökleri ve rizomları sebze olarak tüketilmektedir. Bu kısımları yağda soğan, sarımsak ve baharatlar eşliğinde yumurtalı veya sade şeklinde tüketilmektedir. Bitkinin sap kısımlarından hazırlanan salamurası sıvı yağ, soğan ve baharatla kavurularak sıcak veya soğuk olarak tüketilmektedir.
Kaldirik otunu sevenleri veya merak edenleri için nisan ve ekim ayları arasında pazarlarda taze olarak bulmak mümkündür. Kurutulmuş hali ve tohumlarından elde edilmiş yağlarını da aktarlarda bulabilirsiniz. Ayrıca günümüzde eczanelerde hodan bitkisi adıyla kapsülleri satılmaktadır.
Aslında bir bitki deyip geçmemek lazım bizler için bu kadar çok faydası olan bu otu keşfetmek ve sağlığı için kullanmak istemeyen yoktur diye düşünüyorum. Yine de her bitki gibi kaldirik otunu da fazla tüketmekten kaçınmak gerekmektedir. Özellikle hamilelik dönemlerinde kullanılması önerilmez.
Kaynaklar:
https://tr.wikipedia.org/wiki/Trachystemon_orientalis
https://journals.tubitak.gov.tr/botany/vol28/iss4/7
www.tarimorman.gov.tr