Mikroorganizmalar, gıdalara farklı yollarla bulaşır. Bugün bu yollardan biri olan çapraz bulaşma yani çapraz kontaminasyon nedir, nasıl gerçekleşir, ne gibi önlemler alabiliriz ondan bahsedeceğim. Hazırsanız gıdalarda çapraz bulaşma nedir diyerek başlayalım.
Gıdalarda Çapraz Bulaşma Nedir?
Çapraz bulaşma, mikroorganizmanın maruz kaldığı bir yüzeyden bulaşma olmamış başka bir yüzeye bulaşma olması olarak tanımlanmaktadır. Çapraz bulaşma gıdadan gıdaya, ekipmanlardan gıdaya, temas yüzeyinden gıdaya, insandan gıdaya gibi birçok şekilde meydana gelir.
Mikroorganizmalar, bulaştıkları gıdada uygun ortamı buldukları zaman gelişimleri ve çoğalmaları hızlanır. Tat, koku, renkte değişiklikler meydana getirerek bozulmalara neden olabilir. Hatta bu tür gıdaları tüketen insanlarda gıda zehirlenmeleri ortaya çıkma ihtimali vardır. Bunun haricinde çapraz bulaşma alerjik reaksiyonlara da sebep olabilir. Örneğin, fındık alerjisi olan bir kişi, fındık içeren bir yiyeceğin yanı sıra aynı pişirme ekipmanı veya yüzeyleri kullanılarak hazırlanmış bir yiyecekte de fındıkla karşılaşabilir. Bu nedenlerle gıdalarda çapraz bulaşmanın önlenmesi önemli bir konudur.
Çapraz Bulaşmanın Önlenmesi İçin Alınabilecek Önlemler
- Çiğ ve pişmiş ürünler aynı yerde olmamalıdır.
- Çalışma alanları (tezgah, masa, vs.) temiz olmalıdır.
- Mutfakta kullanılan ekipmanlar (bıçaklar, tahtalar, kaşıklar, tencereler vs.) temiz olmalıdır. Ve çiğ üründe kullanılan ekipman yıkanmadan pişmiş ürünle ya da başka bir ürünle temas ettirilmemelidir.
- Kişisel hijyene özellikler dikkat edilmelidir. Kirli ellerle temiz gıdalara dokunulmamalı, öksürürken, hapşırırken ağzımızı kapatmaya özen göstermeliyiz.
- Kimyasallar ile gıdalar aynı ortamda muhafaza edilmemelidir.
- Çiğ gıdalara dokunduktan sonra (özellikle et, yumurta) eller mutlaka yıkanmalıdır.
- Gıdaları yeterince pişirerek, patojen mikroorganizmaların ölmesini sağlayabilirsiniz. Gıdaların iç sıcaklığı, özellikle et, kümes hayvanları ve deniz ürünleri için önemlidir. Gıdaların iç sıcaklığı, minimum 75-85°C olmalıdır.
- Meyve ve sebzeleri yıkayarak, patojen mikroorganizmaların yüzeyindeki toprak, kir ve diğer kalıntıları temizleyebilirsiniz. Ancak, bazı gıdaların yıkanması, patojen mikroorganizma sayısının artmasına neden olur. Örneğin, eti yıkamak, mikroorganizmaların yayılmasına neden olur. (Bakınız: Çiğ Tavuğu Yıkamak Gerekir Mi?)
- Gıdaları doğru sıcaklıkta ve hijyenik bir şekilde saklayarak, patojen mikroorganizmaların üremesini engelleyebilirsiniz. Gıdaları buzdolabında veya dondurucuda saklayın ve gıda hijyeni kurallarına uygun bir şekilde muhafaza edin.
Saymış olduğum önlemleri arttırmak mümkündür. Sonuç olarak, gıdalarda patojen mikroorganizmaların çapraz bulaşması, sağlık problemlerine neden olabilecek bir sorundur. Bu nedenle, gıdaların hazırlanması ve saklanması sırasında hijyen kurallarına uyulması, çapraz bulaşmanın önlenmesi açısından önemlidir. Yeterli pişirme ve saklama koşullarının sağlanması, patojen mikroorganizmaların üremesini engelleyerek, gıdaların güvenli tüketimi için gereklidir.