Gıda İşletmelerinde Hangi Tür Deterjanlar Kullanılır?

Temizlik hepimizin önem verdiği konuların başında yer alır. Hem sağlığımız için hem de yediğimiz besinlerin güvenilirliği açısından gıda işletmelerinde temizliğe çok dikkat ederiz. Ve işletmelerin temizlik bakımından güvenilir olmasını isteriz. Gıda işletmelerinde temizlik kavramı; gıda ile temas eden her türlü alet, ekipmanların ve yüzeylerin kirlerden uzaklaştırılmasını ve kontaminasyonun azaltılmasını ifade eder. Bu amaçla birçok temizlik malzemesi kullanılır. Bunlardan biri de deterjanlardır.

Deterjan Nedir?

Yüzeydeki kirlerin uzaklaştırılmasını sağlamak amacıyla kullanılan deterjanlar, petrokimya ürünlerinden elde edilen kimyasal maddelerdir. Bu kimyasal maddeler; toz, sıvı veya jel şeklinde olabilirler.

Deterjanların kirler üzerinde fiziksel ve kimyasal olmak üzere iki etkisi bulunur. Deterjanın fiziksel etkisi, suyun yüzey geriliminin düşmesini sağlayarak ıslatma yeteneğinin artırılmasıdır. Kimyasal etkisi ise kir ile reaksiyona girerek protein, nişasta ve yağ gibi kalıntıları çözmesidir.

Deterjanları üç ana sınıf altında inceleyebiliriz. Bunlar; alkali deterjanlar, asit deterjanlar ve yüzey aktif maddelerdir.

Alkali Deterjanlar:

Bakterisit etkiye sahip olan alkali deterjanlar, organik kalıntılar üzerinde etkili olan ve korozif etkiye sahip olan kimyasallardır. Sodyum hidroksit (NaOH, kostik soda), sodyum karbonat (Na₂CO₃), sodyum bikarbonat (NaHCO₃) ve potasyum hidroksit (KOH) alkali deterjanlara örnektir.

Asit Deterjanlar:

Isıl işlemin uygulandığı işletmelerde oluşan karbonat ve mineral kalıntılarını çözündürmek amacıyla kullanılan deterjanlardır. Kuvvetli aşındırıcı etkiye sahiptirler. Bu deterjanlara nitrik asit (HNO₃), Fosforik asit (H₃PO4) ve asetik asit (CH₃COOH) örnek olarak verilebilir.

Yüzey Aktif Maddeler:

Sentetik deterjanlar olarak da bilinen yüzey aktif maddeler, yüzey gerilimini değiştiren kimyasallardır. Etilen oksit ve alkil fenol etoksilat gibi kimyasallar yüzey aktif maddelerdir.

Gıda Endüstrisinde Kullanılacak Olan Deterjanlar Hangi Özelliklere Sahip Olmalı?

Gıda endüstrisinde temizlik oldukça önemlidir ve bunun için birçok temizlik malzemesi kullanılır. Bu malzemeler kullanılırken dikkat etmemiz gereken bazı özellikler vardır. Bunlardan birkaçı aşağıdaki gibidir:

• Toksik olmayan temizlik maddeleri kullanılmalıdır.
• Suyun yüzey gerilimini düşürerek yüksek ıslatma etkisine sahip olmalıdır.
• Uzun süre etkili olmalıdır.
• Kalıntıları parçalayarak tekrar birleşmelerini engellemelidir.
• Maliyeti düşük olmalı ve çevre kirliliğine sebep olmamalıdır.
• Korozyona neden olmamalıdır. Ayrıca yüzeyleri tahrip etmemelidir.

KAYNAKLAR

1. Gül F. Gıda İşletmelerinde Kullanılan Deterjanlar. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 2018; 5(1): 36-41.
2. http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Deterjan%20Analizleri.pdf
3. Soyer A. Temizlik Bileşenleri. Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri 2020: 1-46.