Haşhaş, haşhaşgiller familyasının gelincik cinsine ait Papaver somniferum L. adında bir türüdür. Özellikle bitkisel kökenli azotlu maddeler olan alkaloit için yetiştirilen bir kültür bitkisidir. Tek yıllık, yapıları otsu ve toprak üstü aksamlarının rengi koyu yeşildir. En fazla üretimi Doğu Akdeniz’de gerçekleşir. İlaç sanayisi, tohumundan yağ eldesi, haşhaş ezmesi ve küspesinden hayvan yemi elde edilmesi gibi geniş kullanım alanına sahiptir.
Haşhaş tohumunun bileşimine baktığımızda %44-50 oranında sabit yağ içerir. Nem oranı %4,3-5,2 civarındadır. Ayrıca %22,3-24,4 oranında protein, %4,8-5,8 oranında ham lif ve kül içeriği ise yaklaşık %5,6-6,0 oranında olduğu yapılan çalışmalar sonucunda tespit edilmiştir.
Bitkinin tohumundan elde edilen yağ, yüksek kaliteli bir yağdır. Yağında yaklaşık %71,3 oranında linoleik, %15,0 oranında ise oleik asit bulunur. Bu sebeple yemeklik olarak da kullanılabilmektedir. Bu yağ asitlerinin haricinde içerisinde palmitik, palmitoleik, stearik ve linolenik yağ asitlerini de bulundurur. Elde edilen yağın rengi soluk sarı veya altın rengindedir.
Bitkinin tohumundan elde edilen bir diğer ürün haşhaş ezmesidir. Ezmesi, haşhaş tanelerinin yıkama, süzme, kavurma ve soğutma aşamalarından sonra ezme işlemi gerçekleştirilerek elde edilen bir gıda ürünüdür. Genellikle çörek, ekmek ve kek gibi hamur işlerinin yapımında kullanılmaktadır.
Bir diğer kullanımı ise yağı alınan haşhaştan geriye kalan küspe hayvan yemi olarak kullanılabilmektedir. Ayrıca haşhaş küspesi %36 oranında ham protein ve %12 oranında ham yağ içerir. Hayvancılık sektörü için oldukça değerli bir üründür.
Özellikleri;
- Tohumdan elde edilen yağın cildi besleyici bir özelliği olduğu sonucu ortaya çıkmıştır. Bu sebeple kozmetik alanlarda da kullanımı mevcuttur.
- Diyet ürünlerde ayçiçek yağı için uygun bir alternatif olarak haşhaş yağı kullanılabilmektedir.
- Yüksek oranda doymamış yağ asidi içermesi sebebiyle insan beslenmesi için iyi kalitede olduğu sonucuna varılmıştır.
- Linoleik asit bakımından zengin olması sebebiyle kandaki kolesterol seviyesini düşürür.
- Yarı kuruyan yağlardan olması sebebiyle boyacılık ve sabun üretimlerinde de kullanılır.
KAYNAKÇA
Abudak M., 2014. Farklı Renklerdeki Haşhaş (Papaver somniferum L.) Tohumlarının Yağ Asidi Dağılımının ve Bazı Biyoaktif Bileşenlerinin Belirlenmesi.
İnan ve ark. 2016. Haşhaşta (Papaver somniferum L.) Bazı Fizyolojik ve Morfolojik Özellikler ile Yağ ve Morfin Miktarının Belirlenmesi.
Özgen Y., Arslan N., Bayraktar N., 2017. Türkiye Açısından Önemli Bitki Haşhaşın Önemi ve Tarımı.
Türkavcı E., 2021. Soğuk Pres Tekniğiyle Elde Edilen Haşhaş (Papaver somniferum L.) Yağlarının Fizikokimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi.
Yıldırım P., 2016. Haşhaş Ezmesi Kullanımının Ekmek Kalitesi Üzerinde Etkileri.