Nedendir bilmiyorum ama karbonhidrat dendiği zaman birçok kişinin aklına kilo almak gelir. Tek karbonhidrat kaynağının şeker olduğu ya da pastalar, çörekler, kurabiyeler, tatlılar olduğu kanısı yaygındır. Bu yazımda sizlere karbonhidratların özellikleri neler, bizim için neden önemli gibi konulardan bahsetmek istiyorum. Bir de tek karbonhidrat kaynağının şeker olmadığından.
Karbonhidratların Özellikleri
Karbonhidratlar, yapılarında karbon, hidrojen ve oksijen içeren organik bileşiklerdir. Şeker, nişasta, selüloz karbonhidrat grubuna girer. Karbonhidratlar molekül büyüklüklerine göre monasakkarit, disakkarit ve polisakkarit olarak ayrılmaktadır.
Karbonhidratların en önemli görevi vücuda enerji sağlamaktır. 1 gram karbonhidrat 4 kilokalori enerji verir. Ayrıca bitkisel gıdalarda bulunan ve sindirilemeyen selüloz, hemiselüloz, lignin gibi karbonhidratlar posayı oluşturur. Posa da bağırsak hareketlerini kolaylaştırır, kabızlığı önler. Karbonhidratların bir başka özelliği ise vücutta suyun ve elektrolitlerin dengede tutulmasını sağlamasıdır.
Yeterli ve dengeli beslenme için günlük enerjinin %50-60 kadarının karbonhidratlardan karşılanması tavsiye edilmektedir. Karbonhidrat yetersizliğinde vücudun enerji ihtiyacı proteinlerden karşılanmaktadır. Bu da proteinlerin esas görevlerini yerine getirememesi anlamına gelir. Ayrıca karbonhidrat bakımından fakir beslenme metabolizma bozukluklarına da yol açabilmektedir.
Karbonhidratlar kas ve karaciğerde glikojen şeklinde depolanır. Ve iyi bir enerji kaynağı oluştururlar. Vücuda fazla karbonhidrat alındığı takdirde vücutta yağa dönüştürülür ve yağ şeklinde de depo edilir.
Karbonhidrat Kaynakları Nelerdir?
Gıdalarda en çok bulunan besin öğelerinden biridir. Karbonhidratlar bitkisel veya hayvansal kaynaklı gıdalarda yer alır. Daha çok bitkisel kaynaklı gıdalarda olduğu için genellikle hayvansal kaynaklı gıdalarda karbonhidrat bulunmadığı düşünülmektedir. Bitkisel kaynaklı karbonhidratlara tüm şeker çeşitleri, nişasta, selülozu örnek olarak verebiliriz. Hayvansal kaynaklı karbonhidratlara ise süt şekeri, glikojen örnek verilebilir.
- Karbonhidratça zengin gıdalar; bal, şeker, çeşitli şekerlemeler, çikolatalar, vb.
- Karbonhidrat bakımından fakir gıdalar; taze sebze ve meyveler, yumurta
- İz miktarda karbonhidrat içeren gıdalar; tereyağı, margarin, alkollü içecekler, çeşitli hayvansal ve bitkisel yağlar
Karbonhidratların hep şişmanlattığı düşünülür demiştim yazının başında. Oysaki baklagiller gibi lifçe zengin karbonhidrat kaynakları beslenmede önemli bir yer tutar. Daha önceki yazımlarımda basit ve kompleks karbonhidratlardan ayrıntılı olarak bahsettiğim için burada o konuya değinmek istemiyorum. Hangi karbonhidrat türünü tüketmemiz gerekir derseniz buyrun yazımızı buradan okuyabilirsiniz. Her zaman söylediğim gibi asıl olan yeterli ve dengeli beslenme düzeni oluşturmaktır.
Kaynaklar:
Kuşçu A., Özat E., Eroğlu S., Karbonhidratlarla Hayat, (Ed. Zeynep Banu Güzel Seydim) Fonksiyonel Beslenme, Sidas Medya, 2016, s.139-156
Tayar M, Korkmaz N., Özkeleş E., Beslenme İlkeleri, Dora, Bursa, 2017.