Soya, Leguminosae (baklagil) familyasına ait yağlı tohumlu bir bitkidir. Kabuk, kotelidon ve embriyo olmak üzere üç kısımdan oluşan bir baklagil tohumudur. Dünya’da önemli bir protein ve yağ kaynağı olarak bilinmektedir. Anavatanı Uzakdoğu Asya olup günümüzde Amerika’da yaygın olarak yetiştirilir. Besin değeri oldukça yüksek olan bu değerli tohumun gıda sektöründe birçok kullanım alanı vardır. Üstelik sağlığa olan faydaları da oldukça fazladır. Soyanın faydaları, besin değeri ve zararlarını detaylı bir şekilde inceleyelim.
Soyanın Besin Değeri
Yağlı tohumlu bitkiler içerisinde protein oranı en yüksek bitki soyadır. Ortalama %43,2 oranında protein içeriğine sahiptir. Özellikle insan vücudu için gerekli olan 9 amino asidi içerir. Süt ve et gibi besinlerin protein kaliteleriyle eş değerdir. Soyada bulunan bir diğer yüksek besin ögesi ise karbonhidrattır. %20,9 oranında karbonhidrat içeriğine sahiptir. Fakat yüksek oranda karbonhidrat içermesine rağmen nişasta içermez. Yağ içeriği ise %18-20 aralığındadır. Diğer besin içerikleri ise kalsiyum, fosfor ve demir olmak üzere %3,7 oranında mineral, %4,6 oranında lif ve enerji miktarı 432 kcal olarak belirtilmektedir.
Soyanın Faydaları
Kolesterol ve doymuş yağ içermemesi sebebiyle sağlık açısından önemli bir besin kaynağı olarak karşımıza çıkan soyanın, soya sütü, soya unu, soya fasulyesi ve soya yağı gibi birçok kullanım alanı vardır. Soya ürünlerinin sağlığa olan faydaları hakkında birçok araştırma yapılmıştır. Bu araştırmalara şöyle bir bakalım.
- Soya protein bakımından oldukça zengin bir gıda olması sebebiyle kandaki kolesterolü düşürücü etkisi vardır.
- Antioksidan içeriği sebebiyle kalp hastalıkları riskini azaltan bir polifenoldür.
- Soya içeren gıdalar kanser riskini azaltır.
- Soyadan elde edilen süt, bağırsak sağlığını korur. Sindirim sorunlarını giderir.
- Demir bakımından zengindir. Bu sayede anemi rahatsızlıklarına iyi gelir.
- Lesitin bakımından zengin olması beyin ve sinir hücreleri için önemlidir.
- Arginin bakımından zengin olması kişinin kan basıncı seviyelerini düzenlemeye yarar.
- İzoflavonlar içermesi sebebiyle de menopoz semptomlarını azaltıcı etkisi vardır.
Sonuç olarak her soya ürününün besleyici değeri ve sağlığa faydası aynı değildir. Soya ürünü ne kadar az işlenmişse o kadar besleyicilik değeri yüksektir. Çok işlenen soya ürünlerinde tuz, şeker, yağ ve katkı maddeleri fazla olabilir. Soyanın olumsuz yönlerine baktığımızda ise özellikle soya fasulyesinin genetiği değiştirilmiş (GDO) olarak satışa sunulduğu görülmektedir. %0,9’un üzerinde GDO içermesi durumunda ürünlerin etiketinde belirtilmesi zorunlu tutulmuştur. Soya ürünlerini tüketmeden önce etiketine bakarak GDO’suz ürün olmasına dikkat etmeliyiz. Aynı zamanda soya fasulyesi, vücutta vitamin ve mineralleri azaltacak antibesinler içerir. Islatma, pişirme ve fermente etme gibi yöntemlerle bu bileşikleri azaltabiliriz. Tüm bunlara baktığımızda soya ürünlerinin üzerindeki etikette yazılanları dikkatli bir şekilde inceleyerek ve çok işlenmiş soya ürünleri yerine daha az işlenen ürünleri tercih etmemiz sağlığımız için önemlidir.
Kaynakça
Gizlenci Ş., Üstün A., Acar M., 2019. Mucize Bitki Soya ve Türkiye İçin Önemi.
Nilüfer D., Boyacıoğlu D., 2008. Soya ve Soya Ürünlerinin Fonksiyonel Gıda Bileşenleri. 33 (5): 241-250.
www.healthline.com